Arhavi ilçesi kültür değerleri bakımından zengin bir geçmişe sahip olduğu izlenimi vermektedir. Ancak bu güne kadar bilimsel çalışmaların yetersiz olması nedeni ile bu değerleri ortaya çıkması sağlanamamıştır. Yapılacak böyle bir çalışma kültür unsurlarını tespite gerek ilçeye gerekse çevresine turizm, folklor ve benzeri yönlerden yararlar sağlayacaktır. Doğu Karadeniz bölgesinin ülke çapında turizme açılmaması nedeni ile iç ve dış turizme arzu edilen seviyeye gelememiştir. Sahillerimizde denizin çok temiz olmasına karşın düzenli plaj ve turizm mevsiminde havaların çok yağışlı olması turizmi engelleyen bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Eski eser ve ören yeri olan kültür değerlerinin ulaşım sorunu çözülemediğinden yeterince yararlanma imkanı olamamıştır. İlkçağ´dan 11. yüzyıla kadar: M.Ö. 10.000-8000 yıllarında Cilalı Taş Devri insanlarının bu yörelerde yaşadıkları bilinmektedir. Ancak M.Ö. 5000 yıllarına kadar yazılı belge bulunamadığından Taş devri insanlarının kimler oldukları bilinmemektedir. Asyanlık Sümerlerin yazıyı bulmalarından sonra, aynı soydan gelen ve Hurriler adını taşıyan topluluğun Artvin yöresine yerleşen boylarının hangileri olduğu şimdilik tespit edilmemiştir. Kurulan beyliklerin M.Ö. 2000-1000 yılları arasında Hititlerle iyi ya da kötü komşuluk ilişkileri olmuştur. Yörede M.Ö. 831 yılından itibaren Urartu etkisi görülmektedir. M.Ö. 750´lerde yöreye Kulkha-eli yurdu adı verilmiş, İyonyalı gemiciler burada yaşayanlara Koklar terimini kullanmışlardır.Yine onların Kolida diye belirttikleri ülke, bu addaki Türkistan´dan gelme Hurrilerin bir boyundan isim aldığı sanılmaktadır. M.Ö. 200-150 yılları arasında Roma İmparatorluğu yöreyi Armanya Krallığı adı altında kendisine bağlamıştır. Türkmen Arsaklılar, İran ve Irak´ta kurdukları güçlü Devletin sınırlarını eski Saka İl beylerini bir araya getirip Karadeniz´e ve Kafkaslara kadar genişlettiler. Doğu kökenli devlet İdarelerine Egemenliği M.S. 532 yılına kadar sürmüştür. Doğu Romalılar bu tarihten sonra Kafkaslara kadar hakim olmuşlar, ancak yörede Türkmen İlbeyleri nüfuslarını sürdürmüşlerdir. Sasane-Bizans çekişmelerinde, önce Bizans´a yardımcı olan Hazar Türkleri 625-630 yıllarında yöreye egemen olmuşlardır. 640-650 yıllarında Halife Osman döneminde Müslüman Arap birliklerinin yöreye kadar ulaştıkları ve İslamiyet´i getirdikleri anlaşılmaktadır. 728 yılında Kafkasların kuzeyinden güneye doğru inen Hazar Türkleri Acara ve Artvin bölgesini tekrar kendi yönetimlerine almışlardır. Bizans İmparatorluğunun çöküşü ve Selçukluların Anadolu´ya gelmeleri ile 1050 Yıllarından itibaren yörenin Selçuklu Devleti ve sonra Osmanlı İmparatorluğu sınırları içine girdiği görülmektedir.
Selçuklular Dönemi: Selçuklu Oğuz Türkleri 1071´de Malazgirt zaferini kazandıktan sonra Rize ve çevresini feth etmişlerdir. 1076 Melikşah´ in kumandasında Esulkasım Bey, Erzurum ve Çorum havzasını ele geçirdi. Karadeniz´e geçmek için bir geçit arayarak, Yusufeli´inden Marsis eteklerinden Salik Van geçidinden geçerek, ilçenin yüksek kesimlerinde bir müddet geçimlerini sağladılar. Bu nedenledir ki, bu dağ ve dağ eteklerindeki yerleşim yerlerinin isimleri Türkçe´dir. Örnek Yurt, Sırt, Arpaçayı, Kayadipi, Kocakarı, Taşlık, Sazlık, Yayla adlan, Kükürt, Kızıltepe, Dikmen, Mansus Dağlarının adları gibi bu sırada ilçenin sahil kesimini de Venedik korsanlarının elinde bulunduğu da bir gerçektir. Çünkü bu yerleşim yerlerimizin Türkçe kelimesinin karşılığında ikinci ad mutlaka vardır.
Osmanlı Dönemi: Padişah Fatih Sultan Mehmet tarafından 1471 yılında Trabzon´daki Pontus Rum İmparatorluğu ortadan kaldırılınca bilindiği gibi bu topraklan Osmanlı Devletine kalmıştır. Günümüzdeki Arhavi ilçesi köyleri ve Hopa çevresi de bu sırada ,Osmanlı yönetimine alınmıştır. Fatih torunu I. Selim Padişah olmadan önce Trabzon´da vali olarak bulunmuştur. 1510 yıllarında Yavuz Sultan Selim Arhavi üzerinden geçerek Batum´un yanındaki Gönye Kalesini feth etti. Böylece Gönye Sancağı kurulmuş Arhavi çevresine bir nahiye olarak Hopa ile birlikte bu sancak örgütüne bağlanmıştır. 1877 (93 harbinde) yılından önce Batum ve havalisi Türklerin elinde bulunduğu zamanlarda Arhavi, Gönye mütesanflığına bağlı ve idari teşkilatı ilçe olarak yer almış, ilçe merkezinde bugünkü kale (Kabisre) mahallesi iken, 1877 (93 harbinden) yılından sonra Batum ve Gönye havalesinin Rusların eline geçmesinden sonra Arhavi Trabzon iline bağlı Rize metesarıflığına bağlanmıştır. Bu tarihlerde Hopa ve Fındıklı ilçeleri bucak olarak Arhavi´ye bağlı iken, 1900 yıllarında iktisadi sebeplerden dolayı, Hopa ilçe olmuş Arhavi bucak olarak Hopa´ya bağlanmıştır.
Kurtuluş Savaşı Dönemi: İstiklal savaşı sırasında yurdumuz işgal edilmeye başlamıştı. Arhavi'de işgal edilen yurt köşelerimizden birisiydi. Kurtuluş savaşımızda yurdun her bir yanında olduğu gibi, yörede de milis kuvvetleri ile Silahlı Kuvvetler ile işgalci düşman güçleri arasında amansız muharebeler olmuştur. 23 Şubat 1915 de Hopa'yı işgal eden Rus kuvvetleri Hopa ? Arhavi arasındaki mesafeyi 20 günde geçebilmiş ve 15 Mart 1915´de Arhavi'nin doğu kısmını ele geçirmişler. Kabisre deresinin batı yakasına çekilen Milis kuvvetlerimiz, buraya müdafaa etmiş ve düşmana 1 yıl süre ile geçit vermemiştir. Savaşın taraflarından biri sadece düşman kuvvetleri değildi. Açlık vardı, sefalet vardı, yoksulluk ve hastalık vardı. Bunların tümüyle savaşıyorlardı. Nitekim yaklaşık 1 yıl sonra 5 şubat 1916 tarihinde Kabisre deresi Rus birliklerine geçilmiş ve Arhavi tamamen işgal edilmişti. Çarlık Rusya'nın yıkılması ve iç işlerinin karışıp bozulması Rusları geri çekilmek zorunda bırakmıştır. Böylece 2 yıllık bir işgalde 1918 yılında, ilçe kurtulmuştu.Kurtuluş tarihi 12 Mart 1918 ´dir.
Cumhuriyet Dönemi: Arhavi, cumhuriyet döneminin başlarında bucak olarak yönetilirken, 1954'te ilçe yapıldı. Arhavi Belediyesi´nin kuruluş tarihi 1946'dır.
ARHAVİ COĞRAFYASI
Doğu Karadeniz Dağları´nın kuzeyine yerleşmiş olan ilçe, kuzeyden Karadeniz, batıdan Rize iline bağlı Fındıklı ilçesi, doğudan Hopa ilçesi, güneyden kısmen Murgul ve Yusufeli ilçeleri ile çevrilidir. Yüzölçümü 314 kilometrekare olan ilçe, Kamilet ve Derecik olmak üzere 2 vadi üzerinde kuruludur. Arhavi, 1 belediye (ilçe), 30 köy ve 7 mahalleden oluşmaktadır. İlçenin genel olarak arazi yapısı engebeli ve dağlıktır. İlçe merkezi, köylerin aksine gerek iskana gerekse tarıma elverişli düz bir araziye sahiptir. Doğu Karadeniz Bölgesinin tipik dağlık yapısının hakim olduğu ilçede, 3000 metreye yaklaşan zirvelere sahip olan dağlar (Çatalkaya-2985 m., Koyunyayla-2292 m., Mete-2142 m., Dikme-2068 m.) bulunmaktadır. Deniz kıyısından 3000 M.ye çıkan dağlık yapıdan beslenen debisi ve akışı düzensiz bir çok derecikten beslenen ve yaklaşık 35 kilometre uzunluğundaki Arhavi (Kapisre) deresi ilçede mevcut tek akarsudur. İlçede, yaylalar üzerinde irili ufaklı çok sayıda buzul gölü bulunmaktadır. Bunların başlıcaları; Nogadid, Sarıgöl, Alacagöl, Büyük Agara, Küçük Agara ve karagöllerdir. İlçede tipik doğu karadeniz iklimi hakimdir. Yazları ılık, kışları serin geçmektedir. Her mevsimde yağış görülen ilçede nem oranı yüksektir. İklim şartları çay, fındık, mısır ve turunçgil yetiştiriciliğine elverişlidir.
ARHAVİ ŞEHİR HARİTASI
